صندوق سرمایه گذاری چیست؟

صندوق سرمایه گذاری نوعی نهاد مالی است که با جمع آوری وجوه از افراد در موضوع فعالیت خود سرمایه گذاری می کند و هریک از سرمایه گذاران نسبت به آورده خود در سود و زیان صندوق شریک می شوند. صندوق های سرمایه گذاری بر حسب نوع، منابع جمع آوری شده را در انواع اوراق بهادار درآمد ثابت، سهام، انواع کالا و... سرمایه گذاری می کنند.

انوع صندوق های سرمایه گذاری

انواع اصلی صندوق های سرمایه گذاری از منظر نوع دارایی تحت تملک به سه دسته صندوق های درآمد ثابت، صندوق های سهامی و صندوق های مختلط تقسیم می شوند.

صندوق درآمد ثابت چیست؟

این صندوق‌ها عمده‌­ی دارایی‌های خود را در اوراق بهادار با درآمد ثابت (اوراق مشارکت ، اوراق اجاره، و ...) و سپرده بانکی و بخش کمی را در سهام سرمایه‌گذاری می‌کنند و به همین دلیل دارای حداقل ریسک می‌باشند.

این صندوق‌ها انواع مختلفی دارند، برخی از این صندوق‌ها دارای سود تقسیمی هستند و در تاریخ مشخصی از ماه به پرداخت سود می پردازند؛ اما برخی دیگر دارای سود تقسیمی نیستند و سرمایه­‌گذار با افزایش ارزش واحد، منتفع می­‌گردد. انتخاب بین سرمایه‌­گذاری میان صندوق دارای تقسیم سود و صندوق بدون تقسیم سود، به هدف سرمایه‌گذار بستگی دارد، چنانچه فرد تمایل به دریافت سود به صورت دوره‌­ای داشته باشد، قطعا صندوق با تقسیم سود برای وی مناسب­‌تر است.

دو مزیت مهم این نوع صندوق، بازدهی بالاتر نسبت به سپرده بانکی و امنیت سرمایه­‌گذاری می­‌باشد. همچنین اکثر صندوق‌های درآمدثابت یک رکن به نام ضامن نقدشوندگی دارند که اصولا یک نهاد مالی معتبر مانند بانک است.

در سامانه iBshop صندوق گنجینه زرین شهر و صندوق اندوخته توسعه صادرات آرمانی از نوع صندوق با درآمد ثابت با پرداخت ماهانه سود به سرمایه­‌گذاران می­‌باشند.

واحد و NAV

واحد (یونیت) صندوق سرمایه گذاری چیست؟ (NAV)

واحدهای سرمایه­‌گذاری کوچکترین جزء صندوق‌­های سرمایه گذاری محسوب می­‌شوند. از آنجا که هزاران نفر در صندوق­‌ها سرمایه­‌گذاری می­کنند و دارایی صندوق را تشکیل می دهند، باید سهم هریک از این افراد از این دارایی بزرگ مشخص شود. به همین منظور کل دارایی صندوق به بخش­‌های کوچکتر که واحد یا یونیت سرمایه­‌گذاری نامیده می‌­شود، تقسیم می­‌شود.

ارزش خالص دارایی (NAV) چیست؟

ارزش خالص دارایی(NAV) ارزش بازار هر واحد صندوق را نشان می دهد. این ارزش، قیمتی است که سرمایه گذاران، واحد صندوق را به آن قیمت(قیمت صدور) از مدیر صندوق خریداری می کنند و در صورت تمایل به فروش، آن ها را به شرکت مدیر صندوق می فروشند(قیمت ابطال). این قیمت با تقسیم ارزش کل وجه نقد و اوراق بهادار موجود در صندوق پس از کسر بدهی ها و هزینه ها بر تعداد سهام موجود در صندوق به دست می آید. محاسبه NAV یا ارزش خالص دارایی یک بار در پایان هر روز بر اساس قیمت پایانی سبد دارایی های صندوق انجام می شود. به عنوان مثال؛ صندوق سرمایه گذاری مشترکی 6.500 میلیارد ریال در اوراق بهادار و وجه نقد و 500 میلیارد ریال بدهی دارد. در نتیجه ارزش کل خالص این صندوق 6.000 میلیارد ریال است. رقم خالص ارزش دارایی ها برای سرمایه گذاران بسیار مهم است؛ زیرا از طریق آن رقم است که می توانند قیمت هر واحد صندوق را محاسبه کنند. با تقسیم خالص ارزش کل دارایی های صندوق بر تعداد واحد های موجود، قیمت هر واحد برای سرمایه گذار بدست می آید. خالص ارزش دارایی های صندوق یا NAV به صورت کلی یا به ازای هرواحد اعلام می شود. با توجه به مثال قبلی، اگر صندوق 6 میلیون سهم داشته باشد، قیمت هر واحد صندوق یا NAV آن با تقسیم 6.000 میلیارد ریال بر 6 میلیون بدست می آید که برابر با با 1.000.000 برای هر واحد خواهد بود.

صدور و ابطال واحد سرمایه گذاری
  • قیمت صدور: NAV صدور یا قیمت خرید واحدهای سرمایه‌گذاری، بر مبنای ارزش خالص دارایی صدور تعیین می‌گردد. قیمت صدور همیشه اندکی بالاتر از ارزش خالص هر واحد (NAV) است و علت این تفاوت آن است که مدیر صندوق در خرید اوراق بهادار جدید باید هزینه‌ای بابت کارمزد معاملات پرداخت کند .
  • قیمت ابطال: NAV ابطال عبارت است از خالص ارزش دارایی هر واحد صندوق که کسورات قانونی از جمله هزینه­‌های مربوط به معاملات از آن کسر شده است.

چگونه باید در صندوق ها سرمایه گذاری کرد؟

صندوق ها از نظر قابلیت معامله به دو دسته قابل معامله در بورس (ETF) و صندوق های صدور و ابطالی تقسیم می شوند.

صندوق صدور و ابطالی

سرمایه گذاری در این صندوق ها خارج از بورس انجام می شود و فرد بعد از یافتن صندوق مورد نظر خود باید به سایت صندوق مراجعه کند و بر اساس دستورالعمل سرمایه گذاری آن صندوق اقدام کند. با گسترش خدمات آنلاین بیشتر صندوق ها تمامی خدمات صدور و ابطال را به شکل آنلاین و غیرحضوری انجام می دهند.

صندوق قابل معامله در بورس (ETF)

برای سرمایه گذاری در صندوق های قابل معامله، همانند خرید و فروش سهام، باید در ساعات انجام معاملات بازار، با مراجعه به سایت کارگزاری، نماد صندوق را جست و جو کرده و اقدام به خرید و فروش واحدها کنید. برای خرید صندوق های قابل معامله مانند صندوق "سپاس" می توانید از کارگزاری iBtrader استفاده کنید.

مزایای صندوق های ETF
  • 1- خرید و فروش آنی در بورس
  • 2- استفاده از اعتبار در جهت اهرمی کردن سرمایه گذاری در صندوق
  • 3- تنوع بخشی
  • 4- هزینه کارمزد کم
  • 5- آسان بودن روند سرمایه گذاری در آن ها
  • 6- شفافیت
  • 7- معافیت مالیاتی

سایت مختص به هر صندوق

برای پیدا کردن سایت مختص به هر صندوق نیز می توانید نام صندوق مورد نظر را در در گوگل جست و جو کرده و در فهرست ارائه شده سایت صندوق را پیدا کنید.

ارکان صندوق سرمایه گذاری

هرصندوق برای تشکیل و اداره، نیاز به چند رکن و نهاد مهم دارد که بر عملکرد صندوق نظارت داشته باشند و شرایط لازم جهت عملکرد مطلوب صندوق را فراهم کنند. در ادامه ارکان صندوق و وظیفه­‌ی هرکدام از آن­ها توضیح داده شده است:

مجمع صندوق: بالاترین رکن یک صندوق سرمایه‌­گذاری مجمع صندوق است که مهم­ترین وظیفه­‌ی آن انتخاب ارکان اصلی یعنی مدیر، متولی، ضامن و حسابرس و معرفی آن­ها به سازمان بورس است. مجمع صندوق در هر زمان به دعوت یکی از اشخاص مدیر، متولی، دارندگان بیش از یک پنجم واحدهای ممتاز و سازمان بورس قابل تشکیل است و تغییرات لازم در اساسنامه و امیدنامه باید در این مجمع تصویب شود.
مدیر صندوق: مدیر صندوق به عنوان رکن اجرایی شناخته می­‌شود و وظیفه­‌ی آن ارائه­‌ی اطلاعات و گزارش­‌های پیش‌­بینی شده مطابق اساسنامه به متولی، حسابرس و سازمان بورس است. مدیر صندوق حداقل 3 نفر از اشخاص حقیقی را انتخاب و به عنوان اعضای گروه مدیران معرفی می­‌کند که این اشخاص به نمایندگی از مدیر وظیفه­‌ی خرید و فروش سهام و اوراق بهادار طبق قوانین و مقررات را دارند.
متولی صندوق: متولی به عنوان رکن نظارتی شناخته می­‌شود. از مهم­ترین وظایف متولی می­توان به پیشنهاد حسابرس به مجمع، تایید حساب های بانکی افتتاح شده توسط مدیر و نظارت مستمر بر عملکرد مدیر و ضامن است. همچنین مدیر به عنوان وکیل سرمایه‌­گذاران برای اقامه هرگونه دعوی کیفری علیه صندوق وظیفه خود را انجام می­‌دهد.
ضامن نقدشوندگی: ضامن نقدشوندگی توسط مجمع انتخاب و از طریق امیدنامه به عموم معرفی می­‌گردد. وظیفه­‌ی ضامن نقدشوندگی تامین نقدینگی کافی در شرایطی است که صندوق در قبال پرداخت واحدهای ابطالی سرمایه‌­گذاران، وجه نقد کافی نداشته باشد. در این صورت ضامن نقدشوندگی موظف است وجه نقد مورد نیاز را برای سرمایه­‌گذاران فراهم کند.
حسابرس: حسابرس صندوق توسط متولی و از بین موسسات مورد تایید سازمان بورس به صندوق پیشنهاد شده و درصورت تصویب مجمع انتخاب می‌­شوند. حسابرس مسئول نظارت بر روش انجام کار مدیر و متولی است و مدت ماموریت آن توسط مجمع تعیین می­‌شود.
کارگزاران صندوق: کارگزاران مسئولیت انجام معاملات را بر عهده دارند و همچنین مدیران برای انجام معاملات سهام از خدمات کارگزاران مورد تایید سازمان بورس استفاده می‌کنند.

اساسنامه و امیدنامه صندوق

همه ی نهادهای مالی که خدمات صندوق های سرمایه گذاری را ارائه می دهند موظف هستند که اساسنامه و امیدنامه صندوق را دراختیارعموم قرار دهند.

اساسنامه و امیدنامه چیست؟
اساسنامه: اساسنامه، نحوه عملکرد صندوق سرمایه گذاری را گزارش می دهد. به عنوان مثال در اساسنامه ی همه ی صندوق های سرمایه گذاری، نحوه فعالیت، چگونگی تخصیص سرمایه، هدف از تشکیل صندوق و سایر موارد ذکر شده است و بعد از ذکر هر ماده، تبصره های مربوط به آن نیز گفته شده است.
امیدنامه: امیدنامه شامل اطلاعاتی است که مختص به صندوق سرمایه گذاری مربوطه است. این اطلاعات می تواند شامل اسامی مدیران و ارکان صندوق، استراتژی سرمایه گذاری، جزئیات هزینه های پرداختی سرمایه گذاران باشد.
برای مشاهده ی اساسنامه و امیدنامه ی هر صندوق باید به سایت صندوق مورد نظر مراجعه کرد.

سوالات متداول

خیر؛ به جز صندوق های ETF که قابل معامله در بازار بورس هستند، برای سرمایه گذاری در سایر صندوق ها، نیازی به داشتن کد بورسی نبوده و برای سرمایه گذاری، تنها کافیست از سایت مختص به خود صندوق و یا در صورت داشتن سامانه معاملاتی مخصوص، اقدام کرد.

برای هر صندوقی که بخواهید شروع به سرمایه گذاری کنید، باید حداقل یک واحد صندوق را خریداری کنید. قیمت هر واحد بسته به نوع صندوق متفاوت هست.

خیر؛ صندوق های سهامی و مختلط پرداخت سود دوره ای نداشته و سود و ضرر سرمایه گذار همانند سهام شرکت های بورسی، از تفاوت قیمت صدور و ابطال مشخص می شود.

معمولا صندوق های درآمد ثابت در برابر سپرده بانکی، سود بالاتری را به سرمایه گذاران پرداخت می کنند. تفاوت دیگری که وجود دارد این است که در صندوق های درامد ثابت برخلاف سپرده بانکی که سود ماه شمار محاسبه می شود، سود به صورت روزشمار محاسبه شده و در صورتیکه مشتری زودتر از یکماه سرمایه خود را از صندوق خارج کند، به تعداد روزهایی که داخل صندوق بوده است سود برای او محاسبه می شود.

از آنجا که مدیر صندوق مبالغ بدست آمده از طریق صدور سرمایه گذاران را باید صرف خرید اوراق بهادار کند، متحمل پرداخت کارمزد خرید و فروش می شود. پس برای اینکه این کارمزد متوجه سرمایه گذران قبلی نشود، NAV صدور کمی بالاتر از NAV ابطال است.

صندوق ها با اخذ مجوز از سازمان بورس امکان جذب سرمایه تا سقف اعلام شده را دارند و چنانچه این سقف ریالی پر شود صندوق باید مجددا به اخذ مجوز برای سقفی بالاتر از سقف قبلی اقدام کند.

صندوق های سرمایه گذاری مجوز فعالیت خود را از سازمان بورس و اوراق بهادار دریافت می کند، همچنین هر صندوق دارای ارکان نظارتی به همین دلایل می توان نسبت به قانونی بودن اقدامات صندوق ها اطمینان کامل داشت. لازم به ذکر است صندوق های سرمایه گذاری به هیچ عنوان ارتباطی با موسسات اعتباری که مجوز خود را از بانک مرکزی دریافت می کنند ندارند.

سرمایه گذاران می توانند به سایت iBshop مراجعه کنند و پس از ورود به حساب کاربری وارد داشبورد-دارایی ها شده و در این صفحه در کنار هر صندوق گزینه درخواست گواهی را انتخاب کنند. همچنین سرمایه گذاران می‌توانند با مراجعه حضوری به شعب سوپرمارکت مالی نیز گواهی خود را دریافت کنند.