بازارهای مالی چرا به وجود آمدند و کارکرد آن‌ها چیست؟

فواید بازارهای مالی

1. تامین اهداف فعالان

فعالان بازارهای مالی اهداف مختلفی شامل پس انداز، تامین مالی، خرید و فروش دارایی، مدیریت ریسک و... دارند که در یک بازار توسعه یافته می‌توانند به تمام این اهداف برسند. در ادامه برخی از این اهداف را توضیح می‌دهیم.

• سرمایه­‌گذاری و پس انداز:  افراد معمولا برای زمان بازنشستگی سرمایه‌­گذاری می­‌کنند و انتظار دارند از بازدهی که برای آن­‌ها دارد بتوانند در تامین هزینه‌­های آینده استفاده کنند که به روش­‌های مختلفی مثل خرید سهام یا انواع بیمه‌ها می­‌توان این سرمایه­‌گذاری را انجام داد.
• دریافت و پرداخت وام: یکی دیگر از اهداف بازارهای مالی این است که افراد معمولا برای خرید خانه، تحصیل در دانشگاه یا فعالیت­‌های دیگر وام بگیرند. شرکت‌­ها ممکن است برای تامین سرمایه یا سایرفعالیت­‌ها وام بگیرند و یا از طریق انتشار سهام بودجه مورد نیاز را تامین کنند.
• مدیریت ریسک: بسیاری از افراد، شرکت و دولت­‌ها با ریسک‌هایی مثل تغییر نرخ بهره، نوسانات ارز و کالاها رو­به‌­رو هستند که آن‌ها را نگران می‌کند. این ریسک‌­ها می‌­توانند توسط قراردادهایی که بین طرفین ایجاد می­‌شود مدیریت شوند؛ برای مثال یک کشاورز و تولید کننده­‌ی آرد هردو با خطرات مربوط به تغییرات قیمت گندم مواجه هستند. خطر کشاورز این است که موقع فروش گندم قیمت کمتر از حد انتظار او باشد و تولید کننده آرد از بالاتر بودن قیمت گندم هنگام خرید آن می­‌ترسد. این دو شخص می‌توانند در بازار مالی با هم توافقی داشته باشند که در قیمت مشخصی در زمانی مشخص گندم را با یکدیگر مبادله کنند و بدین ترتیب دیگر نگران تغییر نرخ آن نخواهند بود. همچنین شرکت‌های بیمه نیز به فعالان در کاهش ریسک کمک می‌کنند.
• مبادله‌ی دارایی:در بازارهای مالی افراد به راحتی می‌توانند دارایی‌های خود را مبادله کنند، مثلا شرکتی که درآمد دلاری دارد اما هزینه‌های آن به ریال است می‌تواند دلارهای خود را در بازار مالی با قیمت منصفانه به ریال تبدیل کند.
• تامین مالی: برای مثال شرکت‌ها می‌توانند با عرضه اولیه سهام خود در بازار سهام برای پروژه‌های خود تامین مالی انجام دهند.

1. تعیین نرخ بهره

هنگامی که نرخ بهره بالا باشد، وام دهندگان مانند بانک‌ها می­‌خواهند وام بیشتری بدهند، از طرفی وام گیرندگان تمایل زیادی برای دریافت وام ندارند، چون نرخ بهره بالا است. برعکس، وقتی نرخ بهره پایین باشد تمایل به وام دادن کم و تقاضا برای وام گرفتن زیاد است. در بازارهای مالی این عرضه و تقاضا ادامه پیدا می‌کند تا یک نرخ بهره تعادلی به دست بیاید که در آن عرضه و تقاضا با یکدیگر برابر است. در بسیاری از کشورها بانک مرکزی نقش مهمی در تعیین نرخ بهره تعادلی از طریق سیاست­‌های پولی دارد.

1. تخصیص سرمایه به پروژه­های سودآور

بدیهی است که همه‌­ی شرکت کنندگان قرار نیست با نرخ سود یکسان وام بگیرند و وام بدهند. سومین کارکرد بازارهای مالی اختصاص دادن سرمایه به پروژه­‌های مفیدتر و سودآورتر است. از آن‌جا که سرمایه محدود است سیستم مالی باید به­ گونه­‌ای باشد که منابع مالی به پروژه‌هایی که بیشترین بهره‌­وری را دارند برسد. در اقتصادهایی که مبتنی بر بازار است وام دهنده تصمیم می­‌گیرد که به چه کسی وام دهد و اطلاعات به میزان کافی برای تصمیم‌گیری در دسترس است. در نتیجه کسانی که پروژه بهتری دارند شانس بیشتری برای دریافت وام دارند. در صورتی که اگر بازارمالی نباشد افراد قابلیت مشاهده پروژه‌های مختلف و مقایسه‌ی آن‌ها را نخواهند داشت و سرمایه‌ها ممکن است به سمت پروژه‌های ضعیف برود.

مشکلات اساسی و راه حل آن­ها

• یکی از مشکلاتی که سرمایه­‌گذاران دارند این است که برای مدیریت سرمایه خود به شرکت­‌های سرمایه‌­گذاری اعتماد کنند اما شرکت‌­ها از اعتماد افراد سو استفاده کنند. برای مثال ممکن است مشتری بخواهد دارایی خود را به صورت کم ریسک سرمایه­‌گذاری کند، اما برای او سهام پرریسک خریداری شود.
• راهکار:سازمان بورس الزاماتی را برای فعالیت افراد در نهادهای مالی در نظر می‌گیرد و آن‌ها را ملزم به دریافت مدارک حرفه‌ای مربوط به بازار سرمایه می‌کند.
• اگر افراد بر اساس اطلاعات نهانی معامله کنند و از این طریق کسب سود کنند در این شرایط معامله­‌گرانی که این اطلاعات نهانی را ندارند، بازار را ناعادلانه ارزیابی کرده و از بازار خارج می‌شوند و به دنبال آن نقدینگی بازار کاهش می‌یابد. 
• راهکار: برای حل این مشکل باید این معاملات را غیرقانونی اعلام کرد و برای مثال مدیران شرکت ذوب آهن امکان معامله سهام خودشان روی تابلو بازار را نداشته باشند و قوانین را به­‌گونه‌ای اجرا کرد که سرمایه­‌گذاران اطمینان داشته باشند که شرایط اطلاعاتی برای همه مساوی است.
• اگر جمع‌آوری اطلاعات یک سهم برای معامله­‌گران پرهزینه باشد اطلاعات مهم یک سهم در قیمت آن منعکس نمی‌شود و قیمت­‌ها به سمت ارزش ذاتی خود نمی­‌روند و کارایی بازار کم می‌شود.
• راهکار:سازمان بورس شرکت‌ها را ملزم می‌کند تا در زمان‌های مشخص گزارشات مالی خود را رایگان منتشر کنند و اتفاقات مهم داخل شرکت را برای سهامداران افشا کنند. 
• یکی دیگر از مشکلاتی که می­‌تواند ایجاد شود این است که طرفین یک معامله به تعهدات خود عمل نکنند.
• در بازار بورس مکانیزمی تعیین شده است که هم خریدار مطمئن است سهام خود را دریافت می­‌کند و هم فروشنده اطمینان دارد که پول خود را از خریدار دریافت می­کند.