انواع سرمایه گذاری در بورس

بورس پویا‌ترین بازار مالی و آینه اقتصاد هر کشور است. شرکت‌های بزرگ و کوچک دولتی و خصوصی برای جذب سرمایه در بورس گرد هم جمع شده‌اند و افراد حقیقی و حقوقی برای سرمایه گذاری به این بازار بزرگ مالی توجه خاصی دارند. قدمت بورس در کشور ما به ۵۵ سال قبل برمی‌گردد. طبق تمام آمارهای ارائه شده، پربازده ترین بازار مالی طی این سال‌ها بورس بوده است و به همین دلیل لازم دانستیم نکات مهمی را در مورد انواع سرمایه گذاری در این بازار و مقایسه روش‌های مختلف سرمایه گذاری بیان کنیم. ابتدا لازم است ماهیت کلی بازار سرمایه را بشناسیم و بعد از آن نسبت به چگونگی ورود به این بازار آگاهی پیدا کنیم.

بورس چیست؟

بازار سهام یا بورس به یک بازار سازماندهی شده که با هدف خرید و فروش هر گونه اوراق بهادار و یا کالا شکل گرفته است، اطلاق می‌گردد. هدف از تشکیل این بازار اطمینان حاصل کردن از یک معامله منظم، عادلانه و شفاف از بعد اطلاعات برای همه شرکت‌ها، صندوق‌ها و دارایی‌ها است. زیرساخت‌های این بازار به گونه‌ای است که تمام اقشار جامعه بتوانند نسبت به سرمایه گذاری در شرکت‌های مختلف پذیرش شده در این بازار اقدام به عمل آورند.

تاریخچه بورس ایران

در سال ۱۳۴۵ قانون تشکیل بازار بورس به تصویب مجلس آن دوره رسید و حکم اجرای بورس به بانک مرکزی ابلاغ شد و در سال ۱۳۴۶ اولین معاملات بورسی در سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی که بزرگترین واحد اقتصاد کشور در آن زمان بود انجام شد. تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی روند ورود سهام شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی بزرگ در بورس رشد بسیاری داشت؛ اما با وقوع جنگ تحمیلی این روند معکوس شد، به طوری که در سال ۱۳۶۷ فقط ۵۶ شرکت در بورس حضور داشتند؛ اما بعد از پایان جنگ تحمیلی و با روی کار آمدن دولت سازندگی، روح تازه ای به اقتصاد کشور از جمله بورس دمیده شد. طی سال‌های بعد، بورس همیشه دوره‌های متفاوتی را گذراند و تحت تاثیر ریسک‌های سیستماتیک و غیر سیستماتیک گاهی پر رونق و گاهی کم رونق روزگار را سپری کرد.

چهار بورس بزرگ کشور

هم‌اکنون، چهار بورسی که تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کنند به شرح ذیل می‌باشند.

1. بورس اوراق بهادار تهران: در این بورس سهام شرکت‌ها و سایر اوراق مشارکت بین سرمایه گذاران خرید و فروش می‌شود.
2. فرابورس ایران: سهام شرکت‌ها قبل از اینکه وارد بورس اوراق بهادار تهران شوند و یا  اگر به هر دلیلی موفق به پذیرش در بورس تهران نشده‌ باشند، در فرابورس معامله می‌شوند.
3. بورس کالا: در بورس کالای ایران، انواع کالاهای بورسی مانند محصولات پتروشیمی، کشاورزی، فلزات، اخیرا خودرو و قراردادهای آتی سکه و زعفران و... مورد داد و ستد قرار می‌گیرند.
4. بورس انرژی: آخرین بورس تاسیس شده که در آن حامل‌های انرژی در آن خرید و فروش می شود را بورس انرژی می‌گویند.

انواع روش‌های سرمایه گذاری در بورس

سرمایه گذاری در بورس به دو روش مستقیم و غیرمستقیم امکان پذیر است. در روش مستقیم، افراد شخصا شروع به سرمایه گذاری و خرید و فروش سهام می‌کنند و تعیین هدف و کنترل تمام سبد دارایی خود را شخصا به دست دارند. در روش غیرمستقیم افراد سرمایه خود را در اختیار شرکت‌های سرمایه‌گذاری، تامین سرمایه و یا سبدگردان‌ها قرار می‌دهند تا این شرکت‌ها با اتکا به تجربه و آگاهی تیم اقتصادی خود شروع به سرمایه گذاری ‌کنند.

سرمایه گذاری مستقیم در بورس

سرمایه گذاری مستقیم در بورس همانطور که در قبل اشاره شد به این مفهوم است که افراد با علم و دانش شخصی شروع به سرمایه گذاری و خرید و فروش سهام می‌کنند و تعیین هدف و کنترل تمام سبد دارایی خود را شخصا به دست دارند.
در این حالت با توجه به پرریسک بودن بورس این امر چند برابر می‌شود. سرمایه گذاری مستقیم و شخصی در بورس نیاز به تجربه و دانش بالایی دارد و نیازمند صرف زمان و انرژی بالایی است.

اگر تصمیم بر آن داشتید که به صورت مستقیم در بورس سرمایه گذاری کنید، در ابتدا لازم است در سامانه سجام ثبت نام کنید. برای ثبت نام در سجام می‌توانید به صورت حضوری در دفاتر پیشخوان سطح شهر محل سکونت اقدام نمایید همچنین این امکان وجود دارد که این احراز هویت به صورت غیر حضوری انجام شود. سپس نسبت به انتخاب یک کارگزاری و ثبت نام در کارگزاری مورد نظر اقدام کنید. پس از ثبت نام در کارگزاری به شما کد بورسی تعلق می‌گیرد و به وسیله آن شما می‌توانید در سامانه معاملاتی کارگزاری خود شروع به خرید و فروش سهام و سرمایه گذاری در بورس نمایید.

همان‌طور که قبل تر اشاره شد، لازمه سرمایه گذاری مستقیم در بورس داشتن علم و دانش کافی است که این امر مستلزم صرف زمان زیاد و بدست آوردن تجربه کافی می‌باشد. آشنایی با علم اقتصاد و روند بازارها و اثر آن‌ها بر هم، از ابتدایی‌ترین اصول لازم برای ورود به بورس است. برای بررسی سهام شرکت‌های مختلف تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی راه مناسبی برای انتخاب نقطه ورود و تعیین هدف در زمان فروش است.
در تحلیل بنیادی با استفاده از داده‌های حسابرسی شده شرکت‌ها در سامانه کدال و بررسی عملکرد آن ها در دوره‌های مختلف می‌توان نسبت به خرید و فروش سهام شرکت‌ها اقدام نمود.
در تحلیل تکنیکال بدون در نظر گرفتن عملکرد شرکت‌ها و فقط با تحلیل نمودار و حرکت قیمت افراد دست به خرید و فروش سهام می‌زنند.

مزایای سرمایه گذاری مستقیم در بورس

1. نقد شوندگی بیشتر
2. ایجاد حس اعتماد به نفس (در صورت کسب سود)
3. کسب تجربه و شناخت بهتر اقتصاد
4. تصمیم گیری مستقیم فرد در سرمایه گذاری
5. داشتن حق رای در مجامع

معایب سرمایه گذاری مستقیم در بورس

1. صرف زمان بیشتر برای کسب تجربه و دانش کافی
2. ایجاد حس عدم اعتماد به نفس (در صورت ضررده بودن معاملات)
3. فشار روانی ناشی از ریسک معاملات
4. تاثیر احساسات در معاملات
5. پرریسک بودن سرمایه¬گذاری در روش مستقیم

سرمایه گذاری غیرمستقیم

سرمایه گذاری به روش غیر مستقیم به این معنا است که افراد سرمایه خود را در اختیار کارگزاران و یا شرکت‌های مالی قرار می‌دهند و این شرکت‌ها با این سرمایه‌های جذب شده در بورس یا دیگر بازارهای مالی شروع به سرمایه گذاری با ریسک منطقی می‌کنند. این نوع سرمایه گذاری باعث می‌شود که افراد دیگر نیازی به صرف زمان و کسب تجربه برای ورود به بازارهای مالی نداشته باشند. همچنین با توجه به سود منطقی از این نوع سرمایه گذاری، ریسک سرمایه گذاری به طور قابل‌ ملاحظه کم می‌شود.

روش های سرمایه گذاری غیر مستقیم

راه‌ها و روش‌های مختلفی برای انجام سرمایه گذاری غیر مستقیم وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• صندوق های سرمایه گذاری
• شرکت‌های سبدگردانی
• مشاوران سرمایه گذاری

صندوق های سرمایه گذاری

یکی از بهترین روش‌های سرمایه گذاری غیرمستقیم در بورس، استفاده از صندوق های سرمایه گذاری است. وجود واحد ناظر بر این صندوق ها و همچنین با توجه به اساسنامه شرکت، فعالیت صندوق ها قابل بررسی می‌باشد. با توجه به این موضوع که صندوق‌ها می‌توانند سبد دارایی متفاوتی داشته باشند، سرمایه‌گذاران می‌توانند با توجه به میزان ریسک پذیری و شناختی که از خود دارند، نسبت به انتخاب صندوق مناسب اقدام نمایند.
صندوق ها از حیث نوع سرمایه گذاری به چند دسته تقسیم می شوند که از مهم‌ترین آن ها می توان به صندوق‌های زیر اشاره کرد:

• صندوق های سهامی
• صندوق های با درآمد ثابت
• صندوق های مختلط
• صندوق های مبتنی بر طلا

صندوق های سهامی

صندوق های سهامی بر اساس اساسنامه خود موظف هستند حداقل ۷۰ درصد از سبد دارایی خود را در سهام سرمایه گذاری کنند. این صندوق ها با خرید و فروش سهام شرکت‌ها در بورس، کنترل بخش اعظمی از سبد دارایی را برعهده دارند و درصد کمی از دارایی را به خرید اوراق درآمدثابت و دارایی‌های کم ریسک اختصاص می‌دهند. بازدهی صندوق‌های سرمایه گذاری سهامی ارتباط مستقیمی با وضعیت بورس و دارایی‌های خریداری شده در صندوق دارد. به همین دلیل به همان اندازه که می‌توانند بازدهی زیادی داشته باشند، ریسک بالایی نیز دارند.
صندوق های با درآمد ثابت

صندوق های درآمد ثابت همانطور که از اسم‌شان پیداست، نرخ سود بالاتری نسبت به سپرده بانکی دارند و به نسبت دیگر صندوق‌ها از بازدهی و ریسک کم‌تری برخوردار هستند. صندوق‌های درآمد ثابت حداقل 75 درصد از کل دارایی های صندوق را دارایی مشتریان خود را در اوراق بهادار با درآمد ثابت، گواهی سپرده بانکی و سپرده بانکی سرمایه‌گذاری می‌کنند. این دارایی‌ها شامل اوراق مشارکت، اوراق اجاره، اوراق بهادار رهنی و گواهی‌های سپرده منتشر شده توسط بانک‌‌ها و مؤسسات مالی دارای مجوز از سوی بانک مرکزی و سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌شود.

صندوق های مختلط

این صندوق ها از لحاظ ریسک بین دو صندوق درآمد ثابت و سهامی قرار می‌‌گیرند. صندوق‌های سرمایه گذاری مختلط پتانسیل سودآوری بیشتری نسبت به صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت دارند. سبد دارایی صندوق‌های مختلط ، بین 40 تا 60 درصد سهام و باقی مانده‌ی آن از اوراق بهادار با درآمد ثابت مثل اوراق مشارکت و سپرده بانکی تشکیل شده است. به همین دلیل این صندوق‌ها سود تضمین شده ندارند.

صندوق های مبتنی بر طلا

حداقل ۷۰ درصد سرمایه‌گذاری این صندوق ها در گواهی سپرده کالایی سکه طلا و حداکثر ۲۰ درصد در اوراق مشتقه مبتنی بر طلا و مابقی در اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌شود. ثبات موجود در نرخ بازده این صندوق‌ها نیز به همین دلیل است، گرچه تاثیر اخبار بر روی این نوع سرمایه‌گذاری، ریسک این صندوق‌ها را بیشتر می‌نماید.

شرکت های سبدگردانی و مشاوره سرمایه گذاری

در این نوع سرمایه گذاری، افراد سرمایه خود را در اختیار شرکت‌های سبدگردانی یا مشاوره سرمایه‌گذاری قرار می‌دهند تا این شرکت‌ها با استفاده از افراد با تجربه و متخصص در این زمینه، اقدام به سرمایه‌گذاری کنند. سبدگردان‌ها نیز تحت نظارت سازمان بورس اقدام به جذب سرمایه می‌کنند. با توجه به فرم امضا شده توسط سرمایه گذاران این سبدگردان‌ها به نسبت ریسک پذیری سرمایه‌گذار شروع به خرید و فروش سهام شرکت‌ها می‌کنند. اگر افراد در فرم امضا شده خود قید کنند که ریسک کمی را پذیرا هستند، سبدگردان ها موظف‌اند این مورد را در انتخاب دارایی‌ها لحاظ نمایند.

مزایا و معایب شرکت های سبدگردانی

مانند دیگر روش‌های سرمایه گذاری، استفاده از شرکت‌های سبدگردانی نیز مزایا و معایب خاص خود را دارد که به اختصار در زیر شرح می‌دهیم.

مزایای سبدگردانی
1. عدم نیاز به دانش و آگاهی خاص نسبت به بورس
2. عدم نیاز به صرف زمان برای کسب تجربه معاملاتی
3. معافیت مالیاتی
4. انعطاف پذیری در استراتژی و تشکیل سبد متناسب با سطح ریسک‌پذیری افراد
5. مدیریت حرفه‌ای سرمایه و عدم وجود تضاد در منافع

معایب سبدگردانی
1. نیاز به سرمایه کلان 
2. وجود شرکت های سبدگردان بدون مجوز و احتمال کلاهبرداری
3. محدودیت در مدت قرارداد

جمع بندی

در این مقاله ما با تمام روش های سرمایه گذاری در بورس آشنا شدیم. هر کدام از این روش ها مزایا و معایب خاص خودشان را دارند و ما با توجه به ریسک پذیری خود می‌توانیم یکی از روش‌های نامبرده را انتخاب کنیم. فاکتور زمان و ریسک دو عامل تعیین کننده در انتخاب روش سرمایه گذاری هستند. اگر شما روش مستقیم سرمایه گذاری در بورس را انتخاب کرده‌اید، پس برای تبدیل شدن به یک معامه‌لگر حرفه ای، نیاز به صرف زمان و هزینه هستید. در مقابل اگر زمان رسیدن به سود و ریسک کم‌تر، برای شما مولفه های مهم تری هستند، روش دوم، یعنی سرمایه‌گذاری غیرمستقیم را در پیش بگیرید. در هر دو روش، مدیریت سرمایه مهم‌ترین نکته‌ی سرمایه‌گذاری شما است. با مدیریت سرمایه شما می‌توانید در کنار سودهای کوچک، در بلند مدت سرمایه‌گذار موفقی باشید.